Các DN tôn thép “nội” đang phải đối mặt với những thách thức cả ở thị trường nội địa lẫn xuất khẩu (XK). Khi bán ra nước ngoài thì vấp phải những hàng rào thương mại, hàng rào kỹ thuật vô cùng khắt khe. Ở “sân nhà” thì bị cạnh tranh khốc liệt bởi hàng nhập khẩu (NK) kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái tràn vào với số lượng lớn…

Theo các chuyên gia lĩnh vực tôn thép, hiện tình trạng tôn giả, tôn kém chất lượng không những diễn ra ở một vài cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ, mà đã “lây lan” mạnh mẽ trên diện rộng, từ Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên đến Long An, Kiên Giang, Sóc Trăng…

Suy giảm thị phần

Điều này đã de dọa tới sức tiêu thụ của tôn thép trong nước. Theo thống kê, năm 2014, các nhà sản xuất tôn thép trong nước chỉ tiêu thụ được 2.104.000 tấn, trong khi đó, khối lượng NK vào để tiêu thụ là 750.000 tấn. Như vậy, tôn NK đã chiếm đến 26,3% thị trường trong nước.

Thị phần tôn NK năm 2015 còn tăng cao hơn. Số liệu cho thấy trong 9 tháng đầu năm 2015, các nhà sản xuất tôn thép trong nước chỉ tiêu thụ được 2.268.000 tấn, trong khi khối lượng NK là 1.078.000 tấn. Như vậy, tôn NK chiếm 32,2% thị phần. Điều này làm tổn thất nghiêm trọng đối với các nhà sản xuất tôn mạ trong nước.

Đặc biệt, số lượng tôn thép “nhập khẩu” các loại gia tăng từng năm, từ năm 2011 (334.000 tấn) đến tháng 9/2015 là 1.078.000 tấn. Đáng chú ý, năm 2015, lượng tôn thép NK có mức tăng đột biến, trong đó NK tôn mạ từ Trung Quốc có số lượng lớn, giá rẻ và chất lượng kém.

Ông Vũ Văn Thanh - Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Hoa Sen, ước tính tổng sản lượng tiêu thụ nội địa của năm 2015 là 2,6 triệu tấn, thì với việc thị phần suy giảm 20%, tương đương hơn 519.500 tấn, các DN sản xuất trong nước sẽ bị tổn thất 9.351 tỷ đồng.

Thống kê của Hiệp hội thép Việt Nam (VSA) cũng cho thấy tổng lượng tiêu thụ tôn mạ nội địa năm 2015 so với năm 2013 giảm 20% thị phần (năm 2013 tôn mạ tiêu thụ trong nước chiếm 63% đến năm 2015 tiêu thụ 43% thị phần còn lại 57% là thị phần của tôn mạ NK).

Theo ông Nguyễn Văn Sưa, Phó Chủ tịch VSA, người tiêu dùng cũng bị thiệt hại ước tính hàng trăm tỷ đồng do mua phải tôn giả, tôn kém chất lượng, bị ăn bớt độ dày của tôn. Cùng đó, ngân sách nhà nước cũng chịu thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng do những chiêu trò gian lận, trốn thuế của một số DN, đơn vị phân phối các mặt hàng tôn không rõ xuất xứ, kém chất lượng. Ông Sưa cũng cho biết lượng phôi thép NK từ Trung Quốc đội lốt thép hợp kim crom trong tháng 8 và 9/2015 đã làm cho Nhà nước thất thu trên 1,89 triệu USD.

“Việt Nam có quy định chung những loại thép chưa sản xuất được, trong đó có thép hợp kim, thép chất lượng cao dùng cho ngành cơ khí chế tạo được đánh thuế NK bằng 0%. Với chiêu bài này, thép Trung Quốc NK vào Việt Nam dưới danh nghĩa thép hợp kim được hưởng thuế ưu đãi 0%”, ông Sưa phân tích.

Điều này cho thấy, các DN NK phôi thép từ Trung Quốc đang sử dụng các chiêu để lách thuế. Theo đại diện Bộ Công Thương, với giá phôi thép bình quân hiện nay là 300 USD/tấn, Nhà nước sẽ bị thất thoát khoảng 27 USD mỗi tấn phôi thép NK từ Trung Quốc.

Theo VSA, hình thức gian lận phổ biến nhất là các nhà NK, phân phối in nhãn mác giả, nhái thương hiệu của các nhà sản xuất có uy tín trong nước, đồng thời gian lận độ dày để lừa dối người tiêu dùng. “Thủ đoạn của các DN NK là nhập hàng Trung Quốc kém chất lượng và in nhãn mác, thương hiệu có uy tín của Việt Nam để tiêu thụ”, ông Sưa đánh giá.

“Đội lốt” thép Việt

Như vậy, có thể thấy tình trạng tôn giả, tôn kém chất lượng đang được xem là vấn nạn, khiến khá nhiều DN rơi vào cảnh lao đao khi mất thị phần. Theo nhiều chuyên gia, để ngăn chặn tình trạng này, các cơ quan quản lý cần có những chế tài mạnh để kiểm tra nghiêm ngặt.

Song lại đang có một nghịch lý là chủ yếu các vụ việc bán hàng giả bị bắt và xử phạt hành chính nên không đủ sức nặng ngăn ngừa hoạt động này. Cụ thể 9 tháng năm 2015, các lực lượng chức năng đã bắt giữ xử lý gần 150.000 vụ việc vi phạm, tăng 30% so với năm 2014, nhưng chỉ có khoảng 1.000 vụ bị khởi tố (chiếm chưa đến 1%).

Điều này cho thấy, thị trường thép đang ở trong tình trạng “cha chung không ai khóc”, tuy nhiều cơ quan quản lý, nhưng lại không có cơ quan nào chịu trách nhiệm chính trong việc kiểm soát chất lượng của hàng triệu tấn thép tiêu thụ trên thị trường hằng năm. Hệ thống tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng thép có từ lâu, song công nghệ, thiết bị kiểm tra chất lượng sản phẩm vẫn còn hết sức hạn chế.

Ông Vũ Văn Thanh cho rằng về lâu dài, cơ quan quản lý cần ban hành một bộ tiêu chuẩn quốc gia Việt Nam về chất lượng tôn thép. Đây là điều cần thiết, khi mà tôn NK từ Trung Quốc đang chiếm tới 90% lượng tôn nhập vào Việt Nam, đe dọa nghiêm trọng nền sản xuất trong nước. Hiện, các nước trên thế giới đã và đang kiểm soát chất lượng tôn, thép rất chặt chẽ. Bản thân các DN Việt khi XK đều phải chấp nhận và tuân thủ những tiêu chuẩn của các thị trường XK, vì đó là “luật chơi toàn cầu”.

Nguồn tin: Stockbiz